Inleiding

In 2018 is het 100 jaar geleden dat het eerste plan werd gemaakt voor een Groot Eindhoven. De handvol losse dorpjes rondom het stadje Eindhoven werden voor het eerst gezien als onderdeel van een groter geheel. Men keek de ogen uit van dat plan. Men was verbaasd over de stad die ontstond. Voor het eerst zagen inwoners en bestuurders de continuïteit van de rivierdalen en de radiale wegen, die dorpen en stad verbonden tot een groter geheel. Men zag nieuwe ringwegen, die de dorpen konden verbinden.

Groen Eindhoven begint zodra Groot Eindhoven ontstaat volgens Piet Beekman. De ontwerpers van het plan uit 1918, Cuypers en Kooken, lieten zien hoe groen Eindhoven was. Door de vijf dorpen en Eindhoven als één grote stad te zien werd een structuur zichtbaar die tot op heden het groene karakter van Eindhoven bepaalt. De opzet van die groene stad kwam sterk overeen met de tuinstadgedachte die rond 1900 veel aanhang kreeg in Engeland. Een idee om de erbarmelijke woonomstandigheden van industriearbeiders in de binnensteden te verbeteren.

Wij zien het als dé uitdaging om rond 2018 van Eindhoven weer die bewust groene stad te maken, voortbordurend op een rijke traditie van 100 jaar. Wij beschouwen hierbij de stad als een complex, samenhangend ecosysteem, waarbij het stadsgroen en de waterlopen belangrijke klimaatmotoren zijn voor een aantrekkelijk stadsmilieu. Een aantrekkelijke stad om te wonen en te werken.

In deze reeks boeken willen we de ontwikkeling van de stad laten zien en de samenhang tussen gebouwen en stadsgroen die, met wisselende intensiteit, sinds 1918 gestalte heeft gekregen. Er waren tijden dat een hele heldere samenhang werd nagestreefd vanuit een sterke visie, maar ook perioden, waarin dit op de achtergrond raakte. Er waren lange perioden dat één persoon met zijn medewerkers, gesteund door het stadsbestuur, een heldere visie kon uitdragen en realiseren. Er waren ook decennia dat dit minder prioriteit had of dat er sterk bezuinigd moest worden. In deze perioden ging weer veel verloren. In de tijdlijn, de levensloop van de stad, in dit boek wordt hier nader op ingegaan. Sinds 2000, na de moeilijke jaren 80 en 90, bespeuren wij een nieuw groen elan in Eindhoven. Hoog tijd om de sterke groene traditie opnieuw te laten sprankelen.

De eervolle opdracht die ons team kreeg van de Gemeente moet leiden tot een heldere visie op het Eindhoven van de toekomst, waarin het prettig wonen, werken en ontspannen is. Een stad die aantrekkelijk is voor haar inwoners, maar die ook mensen van buiten trekt. Een stad met een groene, creatieve resonantie. Waar goede ideeën kunnen ontstaan en tot bloei komen. Dit is noodzakelijk om de stad en haar regio als Brainport te laten functioneren. De aantrekkingskracht van stedelijke dynamiek naast rust en contemplatie. Het gemeentelijk groenbeleid focust ook hier op.

De geomorfologische groei van Eindhoven vormt de basis voor deze zoektocht. We zoeken naar de samenhang tussen gebouwen en hun omgeving. Naar de ontwerpgedachten die de afgelopen eeuw een rol hebben gespeeld bij de ontwikkeling van deze stad. Door de samenhang te verhelderen leren bewoners, naast verschillen in architectuur ook bomen en boomstructuren op waarde te schatten. Een hernieuwd bewustzijn van het belang van bomen voor een stad is nodig. Deze fase behelst ook een uitgebreide inventarisatie van straatbomen en hun vitaliteit. Daarnaast geven we aan wat bomen nodig hebben om in een stedelijke omgeving om vitaal ouder te worden. We zullen ook gezondheidsaspecten belichten, zoals het terugdringen van het Urban Heat Island-Effect.

Bij nieuwe plannen worden bomen vaak alleen 2 dimensionaal op de plattegronden ingetekend. Wij willen hier een aantal dimensies aan toevoegen. Hoeveel ruimte heeft een boom nodig? Zowel bovengronds als ondergronds. Wanneer wordt de kroon te groot voor een locatie? Na 20 jaar? Na 50 jaar? Ook die dimensie, tijd, willen we bewust meenemen als vierde dimensie. Maar ook een vijfde dimensie is van belang, beleving, de binding die oudere bomen met de stad geven, de verhalen die erbij horen, de namen die sommige bomen krijgen (Sprookjesboom, Anne Frankboom, Gevlekte Zuiderling op het Wasven). Bomen als standvastige rustpunten in een sterk veranderende stad. Wijze bomen, beeldbepalende buurtbomen, grote bomen op kerkhoven en in parken bijvoorbeeld.